Lão Tử Và Khổng Tử

quan liêu điểm vô vi của Lão Tử và vô vi của Đạo Phật

* Thích Pháp Như

Trong đạo Phật tư tưởng vô vi được đề cập thông qua hệ thống kinh chén bát Nhã và một số tư tưởng về vô vi của Lão Tử đã tương đồng nhưng bên cạnh đó cũng có các điểm khác nhau.

DẪN NHẬP

Hơn nhì ngàn năm trước, trong lúc châu Âu còn nằm trong láng tối của sự man rợ, Hy Lạp đang mở rộng ảnh hưởng thiết yếu trị và văn hóa của mình thì trung hoa đã là một xã hội tổ chức tương đối bao gồm kỷ cương với nếp sinh hoạt văn hóa cao nhất từ trước tới nay. Đó là nhận định được nhiều học giả phương Tây cùng chia sẻ.

Thời Xuân Thu của Trung Hoa kéo dài từ năm 722 tới năm 481 trước công nguyên. Vào tình trạng triền miên tao loạn của Trung Hoa, xuất hiện nhiều triết gia với nhiều lý thuyết không giống nhau, được gọi là Bách gia chư tử. Vượt lên trên các triết gia ấy, Lão Tử — thuộc Khổng Tử — là nhì nhân vật nổi bật nhất. Với cuốn Đạo Đức Kinh, Lão Tử là người đầu tiên tại trung hoa đưa ra một quan tiền niệm về vũ trụ. Những lời trong cuốn sách nhỏ ấy của ông thấm sâu vào dân tộc Trung Hoa, làm cốt lõi của văn hóa Trung Hoa, vừa tạo thú sống mang đến tao nhân quân tử vừa như một tôn giáo đến giới bình dân ngưỡng vọng.

Bạn đang xem: Lão tử và khổng tử

Nền minh triết của Đạo Đức gớm cũng được khai triển bởi những danh gia tự xem như là môn đệ của Lão Tử, về sau trở thành một nền học thuật rồi dần dà biến thành một tôn giáo thần bí. Tại phương Tây, từ khoảng một trăm năm nay, Lão Tử ngày càng bao gồm mặt vào phạm vi nghiên cứu của nhiều học giả thuộc bộ môn triết ở những đại học, đến tới các trí thức muốn tìm cho doanh nghiệp một lối suy tư với sống nhàn giữa lòng làng mạc hội bị cơ khí hóa và mê say mê tiêu thụ. Hơn bao giờ hết thôn hội càng văn minh thì con người càng đánh mất bao gồm mình. Sự giành giật về quyền lợi, vật chất đã làm cho con người ngày càng mất dần những giá bán trị đạo đức. Quan lại niệm vô vi của Lão Tử đã trở yêu cầu quan trọng cũng như quan liêu niệm vô vi của Phật giáo đã góp phần tạo cho xã hội tốt đẹp hơn. Bởi vì thế mà người viết đã chọn đề tài “So sánh tư tưởng vô vi của Lão Tử với tư tưởng vô vi của đạo Phật”.

Về phương pháp nghiên cứu người viết dùng phương pháp so với nhũng sự kiện hay tin tức có sẵn mà phân tích chúng để tất cả được một sự đánh giá chỉ tài liệu một cách gồm phê phán. Bên cạnh đó tất cả sử dụng một số phương pháp không giống dựa trên mục tiêu nghiên cứu xuất xắc hoàn cảnh nghiên cứu để làm sáng tỏ đề tài mong muốn rằng sẽ đóng góp một phần nào làm rõ đề tài này.

NỘI DUNG

1. ĐẶC ĐIỂM gớm TẾ, CHÍNH TRỊ VÀ TƯ TƯỞNG TRIẾT HỌC THỜI XUÂN THU

Thời Xuân Thu (khoảng 770 – 475 tr.CN). Đây là thời kỳ chuyển biến từ chế độ chiếm hữu nô lệ lịch sự chế độ phong kiến, còn gọi là thời Đông Chu, bởi vì Chu Bình Vương dời đô về phía Đông (Lạc Dương, Hà phái nam ngày nay).

1.1. Đặc điểm khiếp tế

Đồ sắt phát triển tương đối phổ biến, kỹ thuật canh tác vạc triển. Nền sản xuất nông nghiệp cùng tiểu thủ công nghiệp phạt triển mạnh mẽ. Sự phân công sức động và trình độ chuyên môn hoá sản xuất càng ngày càng cao. Sự phát triển của lực lượng sản xuất, của ghê tế đã có tác động mạnh đến hình thức sở hữu ruộng đất, kết cấu với địa vị kinh tế của các giai tầng trong làng mạc hội.

1.2. Đặc điểm chính trị

Thời Xuân Thu, mệnh lệnh của Thiên tử công ty Chu không thể được tuân thủ, trật tự lễ nghĩa, kỷ cương làng hội bị đảo lộn, đạo đức suy đồi. Sự không nhường nhịn địa vị xóm hội của những thế lực cát cứ đã đẩy xã hội trung quốc cổ đại vào tình trạng chiến tranh khốc liệt liên miên. Đây đó là điều kiện lịch sử đòi hỏi giải thể chế độ thị tộc công ty Chu, có mặt xã hội phong kiến; đòi hỏi giải thể nhà nước của chế độ gia trưởng, xây dựng công ty nước phong kiến nhằm giải phóng lực lượng sản xuất, mở đường mang đến xã hội phân phát triển. Sự biến chuyển sôi động đó của thời đại đã đặt ra và làm xuất hiện những tụ điểm, những trung tâm các “kẻ sĩ” luôn luôn tranh luận về trật tự làng hội cũ với đề ra những hình mẫu của một buôn bản hội tương lai. Lịch sử gọi thời kỳ này là thời kỳ “Bách gia chư tử” (trăm đơn vị trăm thầy), “Bách gia minh tranh” (trăm công ty đua tiếng). Bao gồm trong quy trình ấy đã sản sinh những tư tưởng lớn và có mặt nên các trường phái triết học khá trả chỉnh.

1.3. Đặc điểm tư tưởng triết học

Thứ nhất là nền triết học nhấn mạnh tinh thần nhân văn. Trong tư tưởng triết học china cổ đại, tư tưởng liên quan đến nhỏ người như triết học nhân sinh, triết học đạo đức, triết học bao gồm trị, triết học lịch sử phát triển, còn triết học tự nhiên tất cả phần mờ nhạt.

Thứ nhì là chính trị đạo đức, những triết gia china đều tập trung vào lĩnh vực luân lý đạo đức, xem việc thực hành đạo đức như là hoạt động thực tiễn căn bản nhất của một đời người, đặt lên vị trí thứ nhất của sinh hoạt buôn bản hội.

Thứ bố là nhấn mạnh sự hài hoà, thống nhất giữa tự nhiên với xã hội. Những nhà triết học nhấn mạnh sự hài hoà, thống nhất giữa những mặt đối lập, coi trọng tính đồng nhất của các mối liên hệ tương hỗ của các khái niệm, coi việc điều hoà các mâu thuẫn là mục tiêu cuối thuộc để giải quyết những vấn đề.

Thứ tư là tư duy trực giác. Đặc điểm nổi bật của phương thức tư duy triết học cổ, trung đại trung quốc là nhận thức trực giác, tức là có trong sự cảm nhận hay thể nghiệm. Cảm nhận tức là đặt mình giữa đối tượng, tiến hành giao tiếp lý trí, ta cùng vật ăn khớp, khơi vậy linh cảm, tiệm xuyến nhiều chiều trong chốc lát, từ đó mà nắm bản thể trừu tượng.

Phương thức tư duy trực giác đặc biệt coi trọng tác dụng của cái tâm, coi trọng điểm là gốc rễ của nhận thức, “lấy trung ương để bao gồm vật”.<1>

Chính vị những đặc điểm về gớm tế thiết yếu trị với tư tưởng triết học buộc phải đã ảnh hưởng đến tư tưởng vô vi của Lão Tử.

2. TIỂU SỬ VÀ CUỘC ĐỜI CỦA LÃO TỬ

2.1. Tiểu sử

Lão Tử (老子) là một nhân vật chủ yếu trong Triết học Trung Quốc, sự tồn tại của ông vào lịch sử hiện vẫn đang còn được tranh cãi. Theo sử ký của Tư Mã Thiên, Lão Tử họ Lý tên Nhĩ, hiệu là Bá Dương, thụy là Đam. Bao gồm người nói đó là Thái sử Đạm, Lão Lai Tử. Theo truyền thuyết Trung Quốc, ông sống ở thế kỷ thứ 6 TCN. Nhiều học giả hiện đại đến rằng ông sống ở thế kỷ thứ 4 TCN, bao gồm người còn đưa thời điểm cụ thể về cuộc đời của Lão Tử, mang lại rằng ông xin chào đời rồi tạ thế trong khoảng 580-500 trước công nguyên, cuối thời Xuân Thu. Ông xuất hiện ở huyện Khổ (苦縣) nước Sở (楚), hiện nay là Lộc Ấp (鹿邑) thuộc tỉnh Hà Nam. Lão Tử được coi là người viết Đạo Đức ghê (道德經) – cuốn sách Đạo giáo tất cả ảnh hưởng lớn, với ông được công nhận là Khai tổ của Đạo giáo (Đạo tổ 道祖).<2>

2.2. Cuộc đời

Lão Tử đã trở thành một anh hùng văn hoá quan lại trọng đối với các thế hệ người Trung Quốc tiếp sau. Một số truyền thuyết nói rằng khi ra đời tóc ông đã bạc trắng, bởi ông đã nằm vào bụng mẹ tám giỏi tám mươi năm, điều này giải thích cho cái thương hiệu của ông, có thể được dịch thành "bậc thầy già cả" cùng "đứa trẻ già".

Theo truyền thống, với một tiểu sử gồm cả vào cuốn sử của Tư Mã Thiên, Lão Tử sống thuộc thời với Khổng Tử và sinh trước tuyệt sau vài chục năm. Nếu đúng thế tức là khoảng thời gian thế kỷ thứ sáu trước công nguyên, cùng thời với những triết gia Hy Lạp tiền Socrates như Heraclitus và Pythagoras. Lão Tử là người làm cho chân giữ sách trong thư viện triều đình nhà Chu. Khổng Tử đã tất cả ý định tuyệt đã tình cờ gặp ông ở Chu, gần nơi hiện nay là Lạc Dương, nơi Khổng Tử định đọc các cuốn sách trong thư viện. Theo những câu chuyện đó, trong nhiều tháng sau đó, Khổng Tử với Lão Tử đã tranh luận về lễ nghi và phép tắc, vốn là những nền tảng của Khổng giáo. Lão Tử phản đối mạnh mẽ những nghi thức mà lại ông cho rằng rỗng tuếch. Truyền thuyết Đạo giáo kể rằng những cuộc tranh luận đó bổ ích cho Khổng Tử nhiều hơn so với những gì bao gồm trong thư viện.

Sau này, Lão Tử nhận thấy rằng chủ yếu sự của vương quốc đang chảy rã cùng quyết định ra đi. Ông đi về phía Tây trên lưng một con trâu nước qua nước Tần với từ đó biến mất vào sa mạc rộng lớn. Truyền thuyết kể rằng tất cả một người gác cửa tên Doãn Hỷ ở cửa phía tây của ải Hàm Cốc thuyết phục Lão Tử viết lại những hiểu biết của bản thân trước lúc đi vào sa mạc. Mang đến tới lúc ấy, Lão Tử mới chỉ nói ra các triết thuyết của ông mà thôi, và giống như trường hợp của Jesus, Phật, và Khổng Tử (những cuốn văn tuyển của họ hầu như được kết thúc bởi những đệ tử). Theo yêu thương cầu của người lính đó, Lão Tử đã viết để lại cuốn "Đạo Đức Kinh". Nhiều cuốn ghi chép với bức tranh về Lão Tử còn lại đến ngày nay, thường thể hiện ông là một người già hói đầu với một chòm râu trắng tuyệt đen với rất dài; ông thường cưỡi trên lưng một nhỏ trâu nước.

Khi ông đã khuất bên đó cửa ải, người đời không hề biết tăm hơi ông. Khảo chứng của người đời sau mang lại rằng bài bác viết về Lão Tử trong Sử cam kết hẳn do hậu thế thêm vào, còn lời cảm khái của Khổng Tử là vì một đạo gia làm sao đó bịa ra để tôn vinh sư tổ của mình. Như thế, hình ảnh ông thầy già cưỡi bên trên lưng một nhỏ trâu nước đi ra quan ải và bé rồng cất cánh liệng trên ko cũng chỉ ở vào cõi huyền thoại. Bọn chúng tạo thêm vẻ thần túng thiếu mông lung, như hàng trăm câu chuyện không giống về hành trạng và hoàn cảnh chế tạo của văn thi sĩ nước trung hoa thời cổ. Nhưng mặc dù gì đi nữa, ngụ ngôn ấy cũng có tác dụng nổi bật thêm giá chỉ trị tư tưởng, cuộc sống lãng đãng với phong thái phiêu hốt của tác giả và có tác dụng hình ảnh của Lão Tử càng thêm huyền thoại.

3. LÃO TỬ VỚI ĐẠO ĐỨC KINH

Đạo đức khiếp là cuốn sách chỉ khoảng 5000 chữ, gồm nhì phần. Thượng là Đạo khiếp gồm 37 chương, bàn về Đạo lớn của vũ trụ. Hạ là Đức tởm gồm 44 chương bàn về Đức. Lão Tử đã viết theo như hình thức câu nhiều năm ngắn không giống nhau, giàu âm điệu với đọc lên nghe như thơ tự vì chưng thời nay. Súc tích. Không chấm câu. Ko lý luận. Không chứng minh nhiều năm dòng. Thể được sử dụng là cổ văn, một loại văn ngắn gọn, dễ thuộc lòng nhưng ko dễ hiểu. Vị thế, nó tất cả vẻ như chỉ gợi ý với bắt người đọc phải ngẫm nghĩ, tưởng tượng, lắng nghe tiếng dội lại từ lòng mình. Và người đọc có rất nhiều cơ hội tiếp nối quá trình sáng tạo, tư duy, cho tác phẩm sinh động, thấm sâu, được triển khai thêm theo mỗi lần đọc.

Ngoại trừ nhị vấn đề chính là Đạo và Đức, sách còn trình diễn kiến thức sơ lược về binh pháp, thiên văn, dưỡng sinh… tất cả người dựa vào nội dung, cắt nghĩa rằng mục đích của Lão Tử là truyền thông điệp trị quốc, một loại triết lý chủ yếu trị. Gồm người lại nhấn mạnh tới phẩm chất trung tâm linh đạo học của nó.

Các bản lưu truyền từ hơn nhị ngàn năm nay có khác nhau đôi chút về một số chữ hoặc biện pháp chấm câu. Năm 1973, tại Trường Sa, ngành khảo cổ học kiếm tìm thấy một bản bạch thư dưới một mộ cổ đời Hán, trong đó phần Đức ghê được đem lên trước phần Đạo Kinh. Bản khai quật này có giá trị tham khảo rất lớn do hơi khác các bản hiện hành. đến tới nay, Đạo Đức Kinh gồm tới cả trăm bản dịch ra các thứ tiếng Anh, Pháp, Đức, Tây Ban Nha, v.v. Riêng rẽ trong tiếng Việt có các bản dịch của Nguyễn Duy Cần, Nghiêm Toản, Nguyễn Hiến Lê, Nguyễn Tôn Nhan…

4. SO SÁNH TƯ TƯỞNG VÔ VI CỦA LÃO TỬ VỚI TƯ TƯỞNG VÔ VI CỦA PHẬT GIÁO

4.1. Tư tưởng vô vi của Lão Tử

Khái niệm vô vi vào Đạo Đức ghê thường được hiểu lầm là kiêng kị gì cả, nhưng thật ra Lão Tử khuyên rằng làm nhưng mà như ko làm, cùng không có tác dụng những điều tránh việc làm. Ông cũng viết rằng nước tuy mềm mại uyển chuyển nhưng tất cả thể chảy đến bất cứ nơi nào, và với một khối lượng lớn thì bao gồm thể có tác dụng lở cả đất đá. Như vậy vô vi gồm thể ví von với biện pháp hành xử của nước. Quan liêu niệm vô vi của ông được đề cập với nhiều lĩnh vực mà lại ta sẽ bắt gặp trong Đạo Đức kinh.

4.1.1. Tư tưởng vô vi đối với vấn đề quốc trị

Tương tự như Khổng Tử, Lão Tử sinh trưởng trong giai đoạn chiến tranh triền miên vì vậy rất ưu tư về vấn đề quốc trị. Ông thấy là “dân đói vày người trên lấy thuế nhiều vì vậy dân đói, dân khó trị do người bên trên theo hữu vi vì vậy dân khó khăn trị,”.. “thiên hạ nhiều né kỵ thì dân càng nghèo; dân nhiều lợi khí thì quốc gia thêm mờ tối, người càng nhiều xảo thuật thì vật kỳ lạ càng xuất hiện, pháp luật càng sáng tỏ thì trộm cướp càng nhiều.” Và bởi nhận xét như vậy cho nên Lão Tử chủ trương rằng người lãnh đạo quốc gia phải áp dụng sách lược vô vi để trở về (phản phục) với đạo hay chiếc gốc tự nhiên ban đầu thì mới gồm thể an bang tế thế.

“Phản phục (trở về) là chiếc động của đạo. “Động nhưng không động, ko động cơ mà động”, yếu mềm là loại dụng của đạo. Ông mang lại rằng với đường lối vô vi: lo cho dân no ấm, mạnh khỏe cùng dạy mang đến dân sống tự nhiên hợp với môi trường chung quanh, ko suy nghĩ hay thèm thuồng mỹ vật. Một lúc dân được ấm no, ko bệnh tật với không si mê chuộng của quý vật lạ cũng như không tồn tại nhu cầu khoe tài hay ghen tuông đua để được lãnh tụ yêu mến thì dân đã thấm nhuần tinh thần vô vi (không làm); cùng khi đã theo vô vi rồi thì dẫu tất cả kẻ tài trí, tham lam xách động nhân dân nổi loạn thì họ cũng không làm cho (vô vi). Như vậy, nếu muốn lòng dân ko loạn thì người lãnh tựu của quốc gia phải biết lo mang đến dân, ko đặc ra sưu cao thế nặng, không bóc lột.

Lãnh tụ quốc gia phải biết thương dân, không thể chỉ đặt ra luật lệ và đợi dân làm cho sai rồi hành hạ, giam cầm, xử trảm. Lãnh tụ quốc gia bao gồm nhiệm vụ chỉ bảo nhân dân hướng thiện theo đạo chứ không thể đem chiếc chết ra hăm dọa nhân dân. Tương tự như nhỏ thú lúc bị dồn vào chân tường thì cắn lại, quần chúng khi bị tách bóc lột, khổ sở hết mức thì hết sợ chết; mà khi quần chúng. # hết sợ chết thì sự dọa nạt của lãnh tụ trở cần vô dụng. Kẻ nào dùng bạo lực để trị quốc thì “hiếm khi không bị thương ở tay”. Thương dân thì phải lo mang đến dân no ấm, kị sưu thuế cao với không nghiền buộc dân phục dịch. Nếu kẻ ở trên sống xa xỉ, thâu sưu thuế cao mà hơn nữa bắt dân phục dịch thì dân chúng chỉ có thể chịu đựng đến một mức độ nào đó rồi trở yêu cầu loạn bởi vì họ không thể sợ chết nữa. “Thánh nhân vi phúc, bất vi mục” (Thánh nhân bởi cái bụng mà lại không vì con mắt). Lãnh tụ quốc gia tránh việc đam mê dòng bề kế bên xa xỉ mà ngược lại phải biết thương dân, lo đến dân no bụng và nên tránh những hành động ép dân vào mẫu thế coi thường tử.

Xem thêm: Thuốc Hoạt Huyết Cm3 Giá Bao Nhiêu, Hoạt Huyết Cm3

Bậc thánh nhân chủ trương trị quốc theo phương pháp vô vi nhằm giảm thiểu phép tắc vốn được đặt ra để áp bức và trừng phạt nhân dân. Lãnh tụ quốc gia theo đạo sẽ hướng dẫn dân chúng noi theo gương của mình, dùng mẫu thanh liêm của bản thân để dạy dỗ dân bỏ đi lòng tham dục cũng như các hành động xấu. Dần dần quần chúng. # trở thành thuần hậu và sống theo tự nhiên, chất phác nhưng mà không bị phép tắc chính trị gò bó. Luật lệ hà khắc được đặt ra (hữu vi) nhằm khiến người ta sợ nhưng hiếm lúc tiêu diệt hết được các tệ nạn làng hội; trong khi đó đường lối vô vi ko dựa trên phép tắc rườm rà soát lại bao gồm thể cảm hóa quần chúng. # để họ theo con đường thiện hợp với chiếc đạo của tạo hóa.

Lão Tử không chủ trương cần sử dụng pháp luật để trị quốc mà cổ võ mang đến sách lược đạo trị (vô vi) để vạn vật phân phát triển tự nhiên (không bày ra phép tắc, xảo thuật để gò ép nhân dân). Theo ông, nếu muốn hướng thiện thì đừng trừng phạt kẻ xấu mà cần dùng tư biện pháp thánh nhân để cảm hóa kẻ xấu.

Chính sách quốc trị cao nhất là đạo trị, rồi mới đến đức trị (nhân trị), và rồi đến pháp chế; chính sách xảo trị (dùng xảo thuật để cầm quyền) là phương pháp thấp nhất bởi vì lãnh tụ không hề được quần chúng tin tưởng nữa mới dùng đến xảo thuật. Lãnh tụ hoài nghi dân vì thế mới bày kế để gò ép dân; dân hoài nghi lãnh tụ cho nên phải đóng kịch sợ sệt hay cung kính để lừa gạt lãnh tụ. Phía 2 bên đều cần sử dụng bề bên cạnh xảo trá để có tác dụng bình phong bít giấu sự bất tín.

Quốc gia lý tưởng trong nhãn quan của Lão Tử là một quốc gia nhỏ nhưng trong đó quần chúng sống thuận với thiên nhiên, biết vừa đủ mà lại không ham mê biết nhiều, ko muốn tư dục, không ganh đua bề ngoài, cơ mà chỉ sống theo đạo vô vi. Trong quốc gia lý tưởng này, người dân sống chất phác, hiền lành, thuần phục với thiên nhiên; bởi vì chấp nhận với cuộc sống thiên nhiên, bé người ko lìa xa nơi sinh trưởng, không tồn tại lòng tham để giành giật quyền lợi. Nhỏ người không tranh nhau quyền lợi thì thiên hạ không có chiến tranh vì thế quốc gia dẫu bao gồm xe cộ, thuyền bè, binh sát cũng không sử dụng đến. Khi người dân bao gồm đời sống thái hòa gần gũi với vạn vật thiên nhiên thì lãnh tụ quốc gia có thể “giũ áo, chắp tay, không có tác dụng (vô vi)” cơ mà thiên hạ cũng được thái bình.<3>

4.1.2. Tư tưởng vô vi với tự nhiên

“Vũ trụ mênh mông vô cùng tận

Nhân sinh tự cổ vốn Vô Thường”

Trong Đạo Đức ghê Lão Tử viết: “vạn vật trong trời đất sinh từ có (hữu), (hữu) có sanh từ không (vô). Hữu vô đều từ thiên đạo”

“Không tức thị Có

Có tức thị Không

Có có, không không

Không không, tất cả có

Có rồi lại Không

Không rồi lại Có

Có cũng như không

Không tốt hơn có

Không gồm mà Có

Có vẫn hơn Không

Có Không, ko Có”

Hữu vô vào thể nghiệm của Lão Tử không tồn tại gì bằng nguồn gốc căn bản trước đó của vạn vật <4>. Trong sách Lão Tử viết: “vô, danh, thiên địa đưa ra thỉ; địa, danh vạn vật chi mẫu”<5>. Vô là sự bắt đầu của trời đất , hữu là mẹ của vạn vật. Lão Tử tiếp tục khẳng định: “Cái bắt đầu trong thiên hạ, là mẹ của vạn vật trong nhân gian”<6> . Thiên đạo là nguồn gốc của sự bắt đầu, là mẹ của sự sinh thành, là mẫu vô hết sức việt, lại là cái hữu nội tại; Thiên đạo độc lập, không núm đổi với tồn tại khắp nơi. Theo lập trường của Lão Tử: Thiên đạo ko phải là vạn vật nếu không các nhược điểm của vạn vật thiên đạo đều có. Thiên đạo không thể bóc tách rời vạn vật nếu ko thì không thể bảo trì sự tồn tại của mọi vật trong mọi dịp mọi nơi. Từ quan liêu điểm “Thiên đạo ko phải là vạn vật” gồm thể nói thiên đạo là vô Từ quan tiền điểm “ Thiên đạo không thể tách bóc rời vạn vật” bao gồm thể nói thiên đạo là hữu. Vô là tách bóc hữu hạn không phải là vạn vật, hữu là hữu thuộc tồn tại với vạn vật; Hữu vô đều là “đạo”.

Theo Lão Tử: con người vô vi, tự nhiên vô bất vi, thánh nhơn vô vi, bách tánh vô bất vi, thiên địa vô vi, trừ đi không nên lầm của “ hành động tạo tác của con người”, thì sẽ trở về với sự tốt đẹp của tự nhiên, đây cũng là ý “ vô vi nhi bất vi của Lão Tử”. Bản chất của vô vi là vô bất vi, vào hạn định các khó khăn của nhơn sanh, cần có trí tuệ để nhìn nhận về sinh mạng bao gồm thể phá trừ chấp trước và hóa giải hành vi tạo tác của con người, sanh mạng bé người là tạm thời, tự nhiên mới là trường cửu , cơ thể con người bao gồm thể bị hủy hoại nhưng thiên đạo thì vĩnh hằng. Theo Lão Tử thái độ sống “vô vi” của con người đó là bé đường duy nhất trừ đi “tạo tác của con người” để trở về với tự nhiên. Bé đường này đó là “đạo pháp tự nhiên” cũng chính là vô vi.<7> Tại Trung Hoa, trước Lão Tử, chưa triết gia làm sao khởi xướng vũ trụ luận. Học thuyết trọng trọng tâm của Lão Tử là Đạo với Đức.

Đạo sinh một, một sinh hai, nhị sinh ba, tía sinh vạn vật. Lão Tử đếm vài con số rồi phán như thế, cùng ta hiểu ý của ông cho rằng ko thể định nghĩa Đạo, nhưng Đạo có trước vũ trụ với Đạo là nguồn gốc của vũ trụ. Theo Lão Tử, trời đất muôn vật vị Đạo mà lại sinh thành. Đạo là loại hỗn mang chưa phân, là dòng nguyên thủy cùng là sự vận động hằng cửu mà lại ta không thể cảm, không thể biết. Đạo vô danh vô hình, là căn nguyên với cốt lõi của muôn vật. Muôn vật đều khởi đi từ Đạo, đi theo Đạo cùng quay về Đạo. Còn Đức? Chữ Đức ở đây không phải là đức hạnh hiểu theo lối luân lý thông thường, cơ mà là phải hiểu theo nghĩa của Lão Tử. Đức là “mầm sống ngấm ngầm” trong vạn vật. Đạo thì hiện ra còn Đức thì nuôi nấng. Người sống tất cả Đức là sống theo Đạo. Người bắt chước đất, đất bắt chước trời, trời bắt chước Đạo, Đạo bắt chước tự nhiên. Tới đây, ta chớm hiểu. Mẫu Đạo “phi thường Đạo” được Lão Tử nói đến là thiên nhiên, năng lượng sức sống với sự vận hành của thiên nhiên. Cũng có thể gọi là tự nhiên hoặc thiên lý. Với Đức là cứ theo tự nhiên cơ mà sống, thuận theo thiên lý cơ mà lưu hành. Trong dòng Đạo của vũ trụ ấy, vạn vật thiên nhiên và những qui luật của chúng tập hợp thành dòng trụ cốt, loại bản thể, còn đất trời và sinh linh, v.v. Là những thực thể bao gồm vị trí mê say hợp cùng chức năng thích hợp hợp, làm việc theo một thể thức tự nhiên. Đạo ấy chỉ được biết bằng trực quan, ko bằng lý trí. Lão Tử ko lập luận về Đạo vì ông chống lý trí. Theo ông, lý trí khiến ta chú ý cuộc đời với con mắt nhị nguyên, phân loại thế giới nội chổ chính giữa và ngoại lai, con người với thiên nhiên, thế gian với vũ trụ, thiện cùng ác, vinh và nhục, đúng với sai, cao với thấp…, làm ta xa lìa đạo. Lão Tử không mất công giảng giải về Đạo, ông chống tri thức và trí năng. Ông đến rằng tri thức không giúp cho người ta sống theo Đạo với Đức. Nó chỉ làm cuộc sống thêm phức tạp; nó chế tạo cơ khí khiến hiện ra “cơ tâm”; nó bày đặt lý thuyết này nọ khiến đưa tới xung khắc… Trí năng khiến người ta phân biệt cái hay mẫu dở bắt buộc sinh ra ham muốn. Ông chủ trương bỏ trí năng, bỏ văn tự, bỏ việc dạy dỗ dân, để dân chúng sống mộc mạc, tự nhiên. Lão Tử không chịu nói nhiều về Đạo vị ông hiểu rõ giới hạn truyền đạt của ngôn ngữ. Bắt lại, Đạo, dòng lý tự nhiên trong bé người cùng vũ trụ, thì hư vô, mênh mông, sâu thẳm cùng ngập tràn tới độ nằm xung quanh tầm nắm bắt của lý trí, nhận biết của tri thức và diễn đạt của ngôn từ. Lão Tử quan sát sự vật thường xuyên biến đổi cùng nhận ra luật mâu thuẫn nơi vẻ xung quanh của vạn vật, “cái yên ổn tĩnh là chủ của loại xáo động, mẫu quí lấy dòng tiện có tác dụng gốc, mẫu cao lấy cái thấp làm cho gốc, dòng thật đầy thì giống như trống không, nhỏ người thật khôn khéo thì trông giống như vụng về…”

Ông còn nhận ra luật phản phục ở phía bên trong vũ trụ, “vật gì vạc tới cực điểm thì phản hồi, hễ tăng rồi thì phải hao giảm — trăng tròn rồi khuyết, hết mùa đông tới mùa xuân… thuộc tắc biến, biến tắc thông….” Trong cùng một lúc, bị đưa ra phối bởi luật mâu thuẫn với luật phản phục, vũ trụ vận hành với Đạo, vạn vật đều nương tựa vào nhau nhưng sinh tồn cùng tương tác tạo điều kiện lẫn nhau “có và không cùng sinh; khó và dễ cùng thành, dài và ngắn thuộc hình, cao với thấp thuộc nghiêng, thanh và âm thuộc họa, trước và ở đầu cuối theo”. Tuy Đạo không thể hiểu, không thể bàn, không thể nói nhưng Lão Tử mang lại rằng chủng loại người chỉ tự bản thân phục vụ bản thân tốt nhất bằng việc đi trên bé đường Đạo. Để xoay xở vào tình cảnh nghịch lý đó thì có Đức. Sống gồm Đức tức là sống ko phân biệt nhị nguyên, không khiên cưỡng, sống tự nhiên, vi vô vi — làm cho một cách tự nhiên — với đi đúng nhỏ đường vận hành của Đạo.

4.2. Tư tưởng vô vi của đạo Phật

Nếu nhận định trang nghiêm thì khái niệm vô vi chỉ có ở Lão học, nó ko giống với với khái niệm “vô của tánh không trung đạo duyên khởi”. “Vô của tánh không trung đạo duyên khởi” của triết lý Trung Quốc có nguồn gốc từ tư tưởng gớm “Bát Nhã” với luận “Duy thức” của Phật giáo Đại thừa Ấn Độ với được truyền vào Trung Quốc. Tư tưởng “vô của tánh không trung đạo duyên khởi” ở Trung Quốc được gia hạn và vạc triển mạnh để sau đó trở thành một thái độ và triết sống của nhỏ người Trung Quốc. Triết lý nhưng mà người ta hay nói là “vô vi của đạo Phật” đó là triết lý “tánh ko của chén Nhã”, tánh ko này chẳng phải không làm những gì cả nhưng là tánh ko trung đạo duyên khởi, không để cho những vọng niệm không đúng lầm mê chấp của con người ảnh hưởng và tác đọng đến sự tồn tại của vạn sự vạn vật nhưng mà tiếp nhận sự tồn tại với không tồn tại của vạn vật theo những nhân duyên sanh khởi với hoại diệt của bản thân sự vật. Khi nhân duyên hòa hợp đủ thi những pháp sinh thì gọi là hữu nhưng tánh chất của pháp được gọi là hữu đó là không thật, nó chịu sự đưa ra phối của luật sinh – trụ- dị- diệt cùng biến đổi phụ thuộc vào nhân duyên. Khi các nhân duyên ko đầy đủ thì không có sự xuất hiện của các pháp và chiếc không xuất hiện này sẽ không phải là “vô” là “không” trống rỗng mà không có tác dụng tạo tác của ý thức với cũng không tồn tại sự hòa hợp của các nhân duyên cần pháp không xuất hiện. Sự xuất hiện tồn tại của vạn vật vào mối tương quan tiền của tánh không trung đạo duyên khởi này không phải là “vô” và “ không” nhưng mà là không có tánh chất cố định thật mà tùy thuộc vào nhân duyên nhưng mà sanh hay diệt. Dòng bản chất gia hạn huệ mạng của nhỏ người cùng vạn vật để vận hành cùng tồn tại theo quy luật “ vô của tánh không trung đạo duyên khởi” đó không phải là ý thức mà lại là trí tuệ của Như Lai Tạng. Mọi con người đều gồm sẵn trí tuệ này nhưng mạt na thức chấp trước sinh ra những thứ bổ chấp về rạm căn con người, trần cảnh của thế giới mà lại sanh ra vô số sanh vọng ảo tưởng. Khi nhỏ người nhận thức được bản chất vạn pháp là không thật có, là duyên khởi thì các thức điên đảo được chuyển thành trí tuệ sáng suốt với cứu cánh như ý của tầm quan sát về trí tuệ đó là Phật tánh, là Như Lai Tạng, là Niết Bàn

Chú ý: Cần kết hợp nội dung “bát nhã tánh không trung đạo và quy trình vận hành của những pháp theo chiều thuận cùng nghịch từ chổ chính giữa sanh chấp có ra vạn pháp, tức thì từ vạn pháp có cái quan sát sáng suốt không chấp trước để đưa thức trở lại với bản tánh thanh tịnh của Như Lai, quá trình kết hợp ko của “ bát bất trung đạo” và bách pháp duy thức để triển khai ý “vô của tánh trung đạo duyên khởi”. Triển khai được “vô của tánh không trung đạo” thì mới rõ được điểm gần giống và khác nhau của vô vi của Lão Tữ và vô vi – “ vô của tánh không trung đạo duyên khởi” của Phật học Tham khảo từ giáo trình triết học Trung Quốc bản tiếng Hán của Đại Hoc Quốc Lập ko Trung Đài Loan do nhóm giáo sư Dương Tổ Hán biên soạn. để ý cần kết hợp tốt phần ghi chép nội dung bài bác giảng của giảng viên bộ môn, không quá tin vào tài liệu tham khảo này.

5. SO SÁNH VỀ nhì TƯ TƯỞNG

Tư tưởng vô vi của Lão giáo vẫn ở vào cuộc đời dù không bon chen, tranh dành, nhưng khi tất cả vẫn nhận hưởng, còn tư tượng Phật Giáo bắt đầu từ chữ “Không” và gồm khuynh hướng xuất thế.

Phật – Lão – Nho là 3 triết thuyết lớn ảnh hưởng quan lại trọng tới đời sống tinh thần của người phương đông trong đó bao gồm người Việt bọn chúng ta. Ngã Phật từ bi, Lão chủ vô vi, Nho dụng hữu vi cơ mà độ, mà lại răn, cơ mà tế thế. Chủ thể của Nho là người quân tử, đối tượng của Lão là các bậc đế vương, còn Phật gia chỉ mong độ chúng sanh đạt thành Phật đạo. Bàn về vô vi thì luận vào tư tưởng của Lão giáo cùng Phật giáo đều tất cả đề cập. Thật sự có không giống nhau về cơ bản vào tư tưởng vô vi của hai giáo, đó là sự chấp nhận “cái nguyên tắc ban đầu” của Lão ko giống “nhân duyên” của Phật còn hành xử vô vi thì giống nhau.

Lão viết : “Đại Đạo phế hữu nhân nghĩa” , lại viết: “hành vô vi bỏ ra Đạo” tức là Lão tin rằng gồm một quyền năng rất lớn che phủ thế giới đó là Đạo, Đạo bao gồm sức mạnh lan tỏa khắp vũ trụ ảnh hưởng tới thịnh suy của mọi đời người, mọi thời cuộc. Đó là cái nguyên tắc ban đầu cơ mà Lão Tử đã đưa ra như là một đấng Toàn năng điều khiển thế giới, đó là nguyên lý “hữu thần” vào hầu hết đạo giáo của các tôn giáo ngoại trừ Phật giáo. Phật chỉ ra rất nhiều thế giới thần linh nhưng tất cả đều bị đưa ra phối của luật nhân quả , bắt buộc dưới mắt nhìn của Phật giáo bọn chúng thần, thiên, nhơn, atula v.v… cũng chỉ là quảng đại chúng sanh cần phải tu tập, tuyệt nghiệp mới thành Phật đạo. Phật nói “ta là Phật, các ngươi sẽ là Phật” tức chỉ ra nhơn duyên sanh quả Phật vì tu đắc nhưng thành, chứ không có vị Phật như thế nào của các vị Phật điều khiển sự “thành Phật” của bọn chúng sanh, xuất xắc nói không giống đi là sự thịnh suy của mọi đời người, mọi thời cuộc do chủ yếu nhân duyên của đời người đó, thời cuộc đó quyết định. Đây là nguyên tắc “vô thần” của Phật giáo với nó là sự không giống nhau cơ bản về tư tưởng so với các tôn giáo khác trong đó đó Lão giáo.

“Hành vô vi bỏ ra Đạo” nghĩa đen là không làm cái gi cả, có nghĩa là bảo ta không có tác dụng cái kiêng kị chứ ko phải là bảo ta có tác dụng biếng, những bậc đế vương thấy được cái cấm kị để không có tác dụng tức là Thánh đế, nhưng lẽ thường người đời thường xảo biện phải Đạo lớn của Lão tử khó thành.

Lão Tử than: “Đại Đạo phế hữu nhân nghĩa, huệ trí xuất hữu đại ngụy …”. Chủng loại người càng sáng suốt hơn thì sự dối trá càng nhiều hơn và sử dụng “Lễ” để bít đậy khéo léo hơn , và chiếc sự làm “cái tránh việc làm” càng ngày nhiều hơn , bởi vì thế nhưng mà Lảo khôn xiết khinh “Lễ” đặt nó xuống cùng trong trật tự xếp đặt của Ngài đó là Đạo-Đức-Nhân-Nghĩa-Lễ. Có lẽ không đắc thời để phổ biến thuyết Đại Đạo của mình yêu cầu Lão làm cho cái buộc phải làm của mình là mất đi, mặc đến hậu thế bình phẩm. Cũng đúng thôi bởi vì Lão chỉ cần sử dụng vô vi để dạy bí quyết làm vua, ước ao trên đời xuất hiện nhiều Thánh đế – một chuyện khó xảy ra do mấy ai không tư lợi hám giành quyền lực – nhờ Nho học hữu vi những vị quân vương mới được bảo vệ bằng bình phong lễ giáo rất hữu hiệu, như thế nào là Tam cương, Ngũ thường, thuyết Thiên mệnh v.v… Nói như vậy không tồn tại nghĩa là ko tồn tại Lão giáo, nhưng tư tưởng Lão giáo luôn luôn phát triển, góp phần giáo dục nhân sinh quan cho từng cá nhân, luôn tự răn mình phải làm cho người tốt, ko để ảo ảnh hữu vi thu hút cám dỗ, lịch sử đã minh chứng bao gồm nhiều tấm gương hành vô vi bỏ ra sự cơ mà tên tuổi lưu mãi nghìn thu. Đạo Phật thường bảo “không gây nghiệp chướng thì không phải trả nghiệp”, lời răn này thấy sao giống lời của Lão bảo “đừng làm cái tránh việc làm” bởi vì thế nói về lối hành xử vô vi thì Phật -Lão tương đối giống nhau , có khác chăng chỉ là mục đích cuối cùng của nhì đạo.

Các bậc minh sư của công ty Phật ở nước ta phần lớn đều am tường Đạo pháp, trước lúc đến với kinh kệ Phật giáo các Ngài đều là học trò của Khổng Lão, nhờ tứ thư ngũ gớm mới bao gồm vốn chữ Nho để nghiên cứu Kinh-Luật-Luận, do thế Nho học với Lão học ảnh hưởng rất lớn về mặt nhận thức của những vị. Kết hợp nhuần nhuyễn sự tương đồng trong hành vô vi chi sự, các ngài đã sáng lập nhiều tông phái giáo chúng rất đông tín đồ, ví như ngài Trần Nhân Tông bỏ ngôi vua nhưng không mong thành thánh đế, ngài hành vô vi theo kiểu bên Phật, lấy từ bi làm cho gốc để độ chúng, sáng sủa lập thiền phái Trúc Lâm truyền đời đến tận ngày nay.

Không những thế đạo Lão còn quan tiền niệm về dòng tâm của bé người:

Tướng bởi vì tâm sanh

Tâm tịnh Thần sáng

Thần sáng sủa Trí minh

Tâm bất tịnh, Thần suy

Thần bất tịnh Trí bất minh

cũng tương tự như Phật giáo với quan lại niệm “Nhất thiết duy trọng điểm tạo” , tất cả đều bởi vì tâm này làm cho chủ tạo tác những thiện nghiệp hoặc ác nghiệp. Nó tương ứng với những hành nghiệp mà bọn chúng sanh đó đã tạo thiện tuyệt bất thiện cơ mà hiện tướng “thần minh trí sáng”.

Có thể nói hai quan điểm về trung khu của hai tư tưởng tương tự nhau, đó là điểm tương đồng. Ông răn dạy tri nhân giả trí, tự tri giả minh, nghĩa là biết người không giống chỉ mới là trí, nhưng tự biết bản thân thì mới là sáng. Như vậy ông chú trọng đến việc tự chinh phục bản thân hơn là chinh phục kẻ khác. Yêu cầu bằng lòng với loại mình có, “tri túc đưa ra túc hà thời túc, tri nhàn bỏ ra nhàn hà thời nhàn”, nghĩa là biết đủ thì đủ cùng lúc làm sao cũng đầy đủ cả, biết lỏng lẻo thì nhàn cùng lúc làm sao cũng thảnh thơi cả. Một đặc tính căn bản của sách lược vô vi của Lão Tử là tiết kiệm. Thánh nhân không chi phí sức, phí tổn công thi triển tài năng, nhưng ngược lại thì tằn tiện vào mọi trường hợp để bồi bổ, nuôi dưỡng ngay cả trong những khi phải thi thố tài năng. Sự sung mãn, dồi dào đến từ nỗ lực tiết kiệm lâu bền hơn sẽ đem đến thắng lợi. Đạo Phật cũng răn dạy người phải biết đủ với những gì bản thân đã có, không tiêu tốn lãng phí mà biết giữ gìn phước về sau. Sự tạo phước rất cực nhọc khăn cần phải biết tích trữ phước, nếu không khi phước không hề thì ắt phải bị đọa lạc.

Với những quan lại niệm với những diễn giải tổng hợp cùng biện chứng về tư tưởng vô vi, Lão giáo đã sản hình thành một hệ thống triết học đặc biệt gắn một phương pháp lôgích nhận thức luận với bản thể luận. Chính vì thế nhưng học thuyết về vô vi của Lão Tử đã được đồng nhất với giáo thuyết của đạo Phật.

KẾT LUẬN

Tác phẩm của Lão Tử, cuốn Đạo Đức Kinh, là một trong những cuốn chăm luận đáng chú ý nhất vào lịch sử triết học Trung Quốc. Nó là kiệt tác của ông, đụng chạm tới nhiều vấn đề của triết học từ tính chất duy linh của cá thể và động lực giữa các cá thể cho đến những kỹ thuật bao gồm trị. Lão Tử đã vạc triển khái niệm "Đạo", với nghĩa là "Con Đường", với mở rộng nghĩa của nó thành một trật tự vốn gồm hay tính chất của vũ trụ: "(đạo là) biện pháp thức của thiên nhiên". Ông nhấn mạnh khái niệm vô vi, xuất xắc "hành động thông qua không hành động". Điều này không tồn tại nghĩa là người ta chỉ đề nghị ngồi một chỗ với không làm cái gi cả, mà bao gồm nghĩa là ta phải tránh các mục đích rõ rệt, các ý chí mạnh, hay thế chủ động; ta chỉ gồm thể đạt tới hiệu quả thực sự bằng bí quyết đi theo con đường của mọi vật, tự động tăng với tự động giảm. Những hành động được thực hành theo Đạo rất dễ dàng và gồm hiệu quả hơn mọi cố gắng để chống lại nó. Lão Tử tin rằng cần phải kiêng bạo lực khi có thể, với rằng một chiến thắng quân sự đề xuất là dịp để đau buồn tha